Metodologia naukowa w psychologii

Czym jest nauka?

Nauka to sposób poznawania rzeczywistości oparty na badaniach i analizach. Można ją rozumieć dwojako:

• Jako proces badawczy – czyli działania uczonych zmierzające do zdobycia wiedzy,
• Jako zbiór twierdzeń – czyli wszystko, co już zostało ustalone na podstawie badań (Ajdukiewicz, 1965a; Kmita, 1976).

Nauka ma dwa główne cele:

• Praktyczne – wykorzystywanie wiedzy do rozwiązywania problemów,
• Teoretyczne – dążenie do lepszego zrozumienia rzeczywistości.

Co to jest metodologia?

Metodologia to dział nauki zajmujący się zasadami prowadzenia badań. Możemy wyróżnić:

• Metodologię ogólną, czyli zasady wspólne dla wszystkich nauk (np. sposoby wnioskowania, klasyfikowania i definiowania) (Ajdukiewicz, 1965a; Topolski, 1984).
• Metodologię szczegółową, czyli zasady dotyczące konkretnej dziedziny, np. planowanie eksperymentów w psychologii czy tworzenie testów psychologicznych.

Dlaczego warto znać metodologię?

Dobra znajomość metodologii pozwala:

• Lepiej rozumieć teksty naukowe,
• Krytycznie oceniać wyniki badań,
• Samodzielnie projektować badania.

Bierna znajomość metodologii

To umiejętność korzystania z wiedzy naukowej, m.in.:

1. Czytanie literatury psychologicznej ze zrozumieniem,
2. Poprawne wykorzystywanie wyników badań w praktyce,
3. Zadawanie trafnych pytań specjalistom od metodologii i statystyki.

Czynna znajomość metodologii

To umiejętność samodzielnego prowadzenia badań, w tym:

1. Tworzenie i przeprowadzanie eksperymentów,
2. Łączenie wyników różnych badań,
3. Powtarzanie badań w celu ich weryfikacji,
4. Stosowanie zasad etyki badawczej.

O czym mówi psychologia?

Psychologia bada człowieka i jego zachowanie. Można to ująć na dwa sposoby:

• Jako naukę o człowieku, który myśli, czuje i działa,
• Jako naukę o zachowaniu, w tym specyficznych dla ludzi sposobach reagowania (Tomaszewski, 1975).

Dlaczego prowadzi się badania naukowe?

Badania naukowe mają dwa cele:

• Zewnętrzne – nauka pomaga rozwiązywać realne problemy społeczne i psychologiczne,
• Wewnętrzne – naukowcy prowadzą badania, by poszerzać wiedzę (Such, 1973).

Co wyróżnia prawdę naukową?

Prawda naukowa powinna być:

• Ogólna – odnosić się do wielu przypadków,
• Ścisła – opierać się na rzetelnych badaniach,
• Dokładna – dostarczać dużo informacji,
• Pewna – oparta na sprawdzonych dowodach,
• Prosta – unikać zbędnego skomplikowania.

Podsumowanie

Metodologia to nie tylko teoria, ale i praktyczne narzędzie pozwalające prowadzić rzetelne badania. Dzięki niej możemy lepiej rozumieć psychologię, unikać błędów i samodzielnie analizować dane. Znajomość metodologii to klucz do skutecznego korzystania z wiedzy naukowej!